Ta nazwa ma jedną z ciekawszych historii. Jak już wspomnieliśmy, kilkaset lat temu nazwy miejscowości często nawiązywały do dominujących form działalności rolniczej lub rzemieślniczej. W tym momencie trzeba wspomnieć, że niektóre źródła historyczne wskazują, że „Bartodzieje” to błędny zapis słowa „Bartłodzieje”, który zawiera w sobie słowo „bartło” czyli barć, a prościej – ul.

W czasach przedrozbiorowych Bartodzieje były królewską wsią (bogatą), znaną jako Bartodzieje Wielkie. Mieszkało tam kilkadziesiąt osób, które najpewniej zajmowały się leśnym pszczelarstwem, zwanym bartnictwem. Osoby te nazywano bartodziejami.

Bartodzieje zostały włączone w granice Bydgoszczy w 1920 roku, jednak aż do końca lat 60. XX wieku dominowała tam zabudowa wiejska.

Nazwa osiedla Szwederowo wywodzi się od Szwedów, którzy podczas wojny z Polską (Potopem) w 1656 roku nacierali na Bydgoszcz od strony południowych wzgórz tego terenu (obecnie znaczącej części miasta).

„Szwedzkie Wzgórze” to miejsce, gdzie znajdowały się szwedzkie pozycje wojskowe. W czasie zaborów rejon zaczął być nazywany "Schwedenhöhe” co zostało przetłumaczone na Szwederowo.

Co ciekawe, pierwotnie wieś i folwark Szwederowo rozciągały się na obszarze między ulicami: Orlą, Kujawską, Brzozową i Nową.

Nazwa tej dzielnicy, a dawniej miasteczka, wywodzi się od nazwy cła rzecznego, które należało opłacić przepływając przez Wisłę. Podatek był pobierany przy wpływaniu na główną rzekę z jej lewych dopływów. Z kolei nazwa podatku „fordon” pochodzi od słów „furda”, „forda”, co oznacza brud.

W miejscu tym funkcjonował targ, karczmy i komora celna. Już dwa wieki później, w 1382 roku na prawie chełmińskim Fordon otrzymał lokację miejską jako nowo założone miasto. Ponownie stało się to w 1424 roku na prawie magdeburskim.

Do 1973 roku Fordon funkcjonował jako osobne miasto liczące kilkadziesiąt tysięcy mieszkańców. Następnie stał się fragmentem Bydgoszczy. Teraz to największa dzielnica miasta.

Nazwa tego bydgoskiego osiedla pierwotnie brzmiała Szuszkówka, jednakże w pierwszym zapisie na temat wsi należącej do starostwa bydgoskiego, jej nazwa brzmiała Suskowa. Kolejne zapisy z XVII i XVIII wieku przedstawiają późniejsze wersje: Suszkowa, Suszkowka i Suszkówka.

Wszystkie te nazwy odnoszą się do suchego obszaru pozbawionego drzew, prawdopodobnie po wyrębie. W XIX wieku mieszkańcy tej wsi posługiwali się już nazwą Czyszkówka – prawdopodobnie była ona łatwiejsza w wymowie. Ostateczna wersja zapisywana jest przez „ż” – Czyżkówka i z „o” na końcu – Czyżkówko.

W 1920 roku, po odzyskaniu niepodległości, gmina Czyżkówko została włączona do Bydgoszczy, a następnie stała się jednym z osiedli na terenie miasta.

Nazwa „Kapuściska” została po raz pierwszy odnotowana w źródłach pisanych w 1435 roku. Była to wówczas podmiejska osada zamieszkana przez kilka rodzin, które płaciły podatki zarówno w gotówce, jak i w naturze, m.in. dostarczając plony. Kapusta najprawdopodobniej mogła być głównym plonem uprawianym w tej okolicy. Dawniej nazwy miejscowości często nawiązywały do dominujących form działalności rolniczej lub cech krajobrazu.

Z dostępnych źródeł wynika, że w XVII wieku żyło tu pięć rodzin osadników olęderskich. W XVIII wieku istniały już dwie wsie o nazwie Kapuściska po obu stronach Brdy - „od Sierska” (Kapuściska Wielkie) i „na drugiej stronie rzeki” (Kapuściska Małe). Obecnie oba te tereny tworzą jedno duże osiedle.

To popularna nazwa i nie tylko w Bydgoszczy mamy osiedle o takim brzmieniu. Błoniem nazywano niegdyś łąkę, pastwiska, nizinę. W przypadku Bydgoszczy, na tych terenach znajdował się niegdyś plac ćwiczeń ułanów, który w latach 1920–1939 użytkował 16 Pułk Ułanów Wielkopolskich.

Osiedle Wzgórze Wolności obejmuje teren dawnej wsi Probostwo, obszar wieży Bismarcka, północny fragment gminy Rupienica oraz zachodni fragment gminy Bartodzieje Małe.

W 1913 roku Niemcy wybudowali na wzgórzu znajdującym się przy dzisiejszej ul. gen. Stanisława Grzmot-Skotnickiego i ul. Toruńskiej wieżę Bismarcka. Wówczas – od 1907 roku wzgórze to oficjalnie nazywano Wzgórzem Bismarcka.

W latach 1913-1919 wieża była miejscem, gdzie odbywało się wiele uroczystości. Zasięg Wzgórze Bismarcka nieco się wówczas poszerzył.

Tuż po odzyskaniu niepodległości Polacy zaczęli nazywać ten fragment Wzgórzem Wolności. Nazwa ta stała się już oficjalna od 22 października 1921, po tym jak Wieżę Bismarcka przekazano duchownym i przechrzczono ją na Wieżę Wolności (wolności po powrocie do macierzy). W 1928 roku budowlę zburzono.

Obecna nazwa osiedla Jachcice pojawiła się dopiero w 1920 roku, kiedy Bydgoszcz powróciła do Polski. Ulica, na której znajdował się folwark Ludwigshof, który przed zaborami nosił polską nazwę – Koźlak, otrzymał nazwę – od folwarku – Ludwikowo.

Z kolei źródła podają, że jeszcze przed rozbiorami był tam jeszcze jeden folwark, który nazywał się Jaxice (czyt. Jaksice), z kolei osiedle to jeszcze wcześniej nazywało się Zachcice od Zachta, czyli skrótu od imienia Zachariasz.

W XIV wieku, gdy wieś po raz pierwszy pojawiła się w źródłach pisanych, imię to było popularne. Być może odnosiło się do osoby, która była znacząca dla tego terenu.

Od nazwy folwarku, Niemcy w czasie zaborów nazwały teren Jagdschütz. Po 1920 roku Zachcice były już Jachcicami, lecz nie wykluczone, że nazwy używano już wcześniej. W tym roku gmina stała się częścią Bydgoszczy (wcześniej była osobną wsią). W 1929 roku wybudowano tu elektrownię miejską.

Historia nazwy tego osiedla jest chyba najciekawszą ze wszystkich w mieście. Jak podają źródła, dawniej tereny te były głównie łąkami i mokradłami. Książę Kujawski nadał tę ziemię dwóm kuzynom - Wojciechowi i Marcinowi. I tu powstała pewna legenda, której obecne Bocianowo zawdzięcza swoją nazwę.

Mający trudności z doczekaniem się syna Wojciech, otrzymał radę, by zbudował bocianie gniazdo na swoim domu. Zgodnie z przesądem - bociany przynoszą dzieci.

Jednak i to nie przyniosło rezultatu, a zdesperowany Wojciech zastrzelił jednego bociana z łuku. Rozwścieczone bociany krążyły nad okolicą przez cały dzień, co zauważyli przejeżdżający kupcy, stwierdzając ze zdumieniem, że "ta okolica to prawdziwe bocianisko!"