Składasz życzenia na Dzień Ojca tacie czy tatowi? To słowo bywa kłopotliwe, także w liczbie mnogiej

Skąd się wzięło słowo ojciec? Dlaczego tak podobnie brzmi po rosyjsku?

Słowo ojciec ma pochodzenie prasłowiańskie. Wyraz otьcь znaczył po prostu tyle, co krewny męski lub mężczyzna. Co do genezy - trudno o jednoznaczne ustalenia. Są hipotezy, że słowo wywodzi się z praindoeuropejskiej pieszczotliwej formy atta, słyszanej w mowie dzieci (tak samo jak tata czy mama) i używanej na określenie zarówno ojca, jak i matki.

• Losy słowa ojciec kształtowały się podobnie w innych językach słowiańskich: rosyjskim, czeskim czy chorwackim.
• W staropolszczyźnie brzmiało to ociec, uproszczona (w wymowie) wersja ojciec jest późniejsza.

W języku polskim dziś używa się słowa ojciec zarówno jako neutralnego, jak i w stylu podniosłym. Gdybyśmy mieli jego sens odczytywać z frazeologizmów, zobaczylibyśmy, że ojciec to ktoś serdeczny, opiekuńczy, bywa surowy, a czasem zbytnio moralizuje. Na myśl przychodzą bowiem takie określenia jak: otoczyć kogoś ojcowską opieką, opiekować się kimś po ojcowsku, uderzyć w ojcowski ton. Co ciekawe, ojcem nazywamy także założyciela czegoś, zwłaszcza gdy to coś odniesie sukces (a sukces, jak wiadomo, ma wielu ojców). 

Dla Polaków polski to jeżyk ojczysty. Dla Niemców niemiecki jest macierzysty

W rzeczowniku ojciec źródło ma przymiotnik ojczysty (język ojczysty, a nie macierzysty - jak mawiają o swoim rodzimym języku np. Niemcy czy Anglicy).

Wyrazy z tej rodziny mają oficjalny wydźwięk, raczej pozytywny, czasem podniosły. Inaczej jest ze słowem tatuś. Raczej nie silimy się na komplement, gdy opisujemy wygląd mężczyzny jako podtatusiały.

Która forma jest poprawna: tacie czy tatowi?

Słowo tato niesie inne brzemię. To odmiana. Bo o ile nie mamy problemu, by mówić o ojcach, zapraszać ojców, składać życzenia ojcom i patrzeć, jak się ojcowie z nich cieszą, tak już z tatami sprawa się bardziej komplikuje. Tatowie są rzadziej zapraszani np. na przedszkolne uroczystości z okazji Dnia Ojca, prędzej tatusiowie. W tym wypadku nawet z jednym tatą bywa problem - wypada złożyć życzenia tacie czy raczej tatowi?

Językoznawcy są zgodni - obie formy są poprawne, ale nie są to wcale warianty tego samego słowa! Istnieją bowiem dwie formy mianownika liczby pojedynczej: tata (wersja ogólnopolska) i tato (regionalizm używany głównie w Polsce wschodniej i południowej).

Jak odmienić wyraz tata w liczbie pojedynczej i mnogiej?

Jeśli używamy formy tata, odmiana wygląda tak:

liczba pojedyncza

• M. tata
• D. taty
• C. tacie
• B. tatę
• N. tatą
• Msc. tacie
• W. tato!

liczba mnoga

• M. tatowie
• D. tatów
• C. tatom
• B. tatów
• N. tatami
• Msc. tatach
• W. tatowie!

Jak odmienić wyraz tato w liczbie pojedynczej i mnogiej?

Jeśli używamy formy tato, odmiana wygląda tak:

liczba pojedyncza

• M. tato
• D. tata
• C. tatowi
• B. tata
• N. tatem
• Msc. tacie
• W. tato!

liczba mnoga

• M. tatowie
• D. tatów
• C. tatom
• B. tatów
• N. tatami
• Msc. tatach
• W. tatowie!

Obie formy są tak samo poprawne, forma tato może być swobodnie łączona z formą tata, w jednym tekście mogą funkcjonować obok siebie w różnych przypadkach.

Kiedy używać słowa papa? I jak je odmieniać?

A skoro już znamy warianty słowa tata, łatwo przyjdzie nam odmiana innego, pieszczotliwego określenia - papa (to zapożyczenie z języka francuskiego). Choć także formy tego rzeczownika w liczbie mnogiej mogą wydawać się nieco niezręczne, bo niewiele mamy okazji w mowie i piśmie, by się z nimi osłuchać i opatrzeć. Zwykle przecież mówimy o tym jednym, swoim ukochanym papie, ze swoim papą chcemy być w Dniu Ojca, przed swoim papą chcemy dobrze wypaść, gdy papę widzimy, na sercu robi się cieplej, a kiedy papy nie ma, żal nam. Nie mówimy raczej o papach innych. Z papami mamy więc pewien fleksyjny kłopot (tak jak z tatami, ale już nie z ojcami - bo sukces ma wielu ojców!). Nasi papowie wybaczą nam jednak językowe potknięcia. Zresztą, wybaczanie i patrzenie na dziatwę życzliwym okiem jest papów cechą charakterystyczną.