- Rynarzewo, niegdyś prężne miasto, straciło swój status w wyniku mało znanej reformy administracyjnej z 1934 roku.
- Decyzja ta, podobnie jak w przypadku wielu innych miejscowości, była podyktowana walką z kryzysem gospodarczym.
- Poznaj historię Rynarzewa – od królewskich przywilejów po heroiczną bitwę w powstaniu wielkopolskim.
Rynarzewo: Miasto, które stało się wsią. Poznaj jego historię
Nazwa tej miejscowości, podobnie jak wiele innych, wywodzi się od imienia pierwszego właściciela tych ziem. Najprawdopodobniej brzmiało ono „Rinarz” lub „Rymarz” i stanowiło spolszczoną formę obcego imienia „Reiner” bądź „Reinhard”.
Rynarzewo znajduje się około 8 kilometrów na północny wschód od Szubina, przy trakcie bydgoskim, w miejscu, gdzie rzeka Gąsawka wpada do Noteci. Usytuowana na wysokości 63 m n.p.m. wieś należąca dziś do województwa kujawsko-pomorskiego była niegdyś miastem – prawa miejskie uzyskała w 1299 roku, lecz na pięć lat przed wybuchem II wojny światowej utraciła ten status i ponownie stała się wsią.
Degradacja miast w Polsce. Przyczyny, proces i konsekwencje
Proces pozbawiania miejscowości praw miejskich, czyli tzw. degradacji miast, był w Polsce zjawiskiem stosunkowo częstym, zwłaszcza w okresach zaborów, ale również w czasach kryzysów gospodarczych. Najczęściej następowało to w wyniku reform administracyjnych, które zmieniały dotychczasowy podział i funkcjonowanie jednostek.
W takich sytuacjach miasta stopniowo traciły swoje role społeczne, gospodarcze i administracyjne, a ich charakter stawał się coraz mniej miejski. Konsekwencją tego procesu był spadek liczby ludności, ograniczenie dostępu do instytucji kultury i oświaty, a także zmniejszenie się liczby miejsc pracy.
Rynarzewo straciło prawa miejskie. Winna mało znana reforma z 1934
Nie inaczej było w przypadku Rynarzewa, które – podobnie jak wiele innych miejscowości w Polsce – utraciło prawa miejskie w 1934 roku w wyniku mało znanej, lecz znaczącej reformy administracyjnej.
Degradacja miast w II RP. Tak reforma z 1934 r. walczyła z kryzysem
Jej głównym celem było usprawnienie systemu zarządzania państwem i uporządkowanie chaosu w strukturze miejskiej, który – jak wskazują źródła – widoczny był jeszcze długo w publikacjach z tamtego okresu. Ośrodki, które nie były w stanie utrzymać swojego znaczenia gospodarczego, przekształcano w gminy wiejskie, co miało zapewnić sprawniejsze zarządzanie oraz ograniczyć koszty utrzymania miast.
Tego rodzaju decyzje miały pomóc w walce z kryzysem ekonomicznym. Reforma z 1934 roku sprawiła więc, że liczne miejscowości w Polsce zostały zdegradowane do rangi wsi, a działania te były podyktowane zarówno względami gospodarczymi i praktycznymi, jak i szerszymi czynnikami politycznymi.
Historia Rynarzewa. Miasto na bagnach, które służyło królom Polski
Rynarzewo to miejscowość, której dzieje można by było przenieść na ekran filmowy. Powstał by wówczas niezwykle ciekawy serial dla pasjonatów historii i dziejów Polski. 11 listopada 1299 roku, w dniu św. Marcina, książę Władysław Łokietek nadał rycerzowi Henrykowi zezwolenie na lokację Rynarzewa na prawie średzkim. Dzięki temu miejscowość otrzymała przywileje gospodarcze i sądownicze.
Usytuowana na naturalnie obronnym terenie, otoczona bagnami Noteci i Gąsawki, stanowiła bezpieczną przystań dla pierwszych mieszkańców. Równocześnie powstała tu parafia, której patronką od XVI wieku jest św. Katarzyna Aleksandryjska.
Prawo magdeburskie w Rynarzewie: Jak miasto zyskało przywileje
W XIV i XV wieku Rynarzewo pozostawało w rękach możnych rodów, w tym Pałuków i Szreniawitów, którzy uczynili herb Szreniawa symbolem miejscowości. Choć było niewielkie, w 1458 roku król Kazimierz Jagiellończyk zobowiązał je do wystawienia dwóch piechurów na wojnę trzynastoletnią.
W 1593 roku Rynarzewo zyskało nowy przywilej miejski oparty na prawie magdeburskim, co potwierdziło istnienie samorządu z burmistrzem, rajcami i ławnikami. W kolejnych stuleciach miasteczko rozwijało się dzięki handlowi i rzemiosłu, a jego właściciele – Latalscy, Czarnkowscy i Gembiccy – dbali o odbudowę po wojnach oraz sprowadzali nowych osadników, umacniając prawa miejskie.
Rynarzewo pod zaborami: Heroiczna bitwa i tragiczna historia XX wieku
Po I rozbiorze Polski w 1772 roku Rynarzewo znalazło się pod panowaniem pruskim, a w XIX wieku rozwijało się gospodarczo – działały zakłady rzemieślnicze, stacja pocztowa i linia kolejowa do Bydgoszczy. Mieszkańcy doświadczali germanizacji, ale nie brakowało momentów oporu, jak podczas Wiosny Ludów w 1848 roku.
Najcięższe chwile przyszły w czasie powstania wielkopolskiego w 1919 roku, gdy w bitwie pod Rynarzewem wysadzono niemiecki pociąg pancerny, a w walkach zginęło ponad 80 powstańców. Po krótkim okresie funkcjonowania jako miasteczko, w 1934 roku Rynarzewo utraciło prawa miejskie, a podczas II wojny światowej dotknęły je represje, wysiedlenia i przymusowe prace u niemieckich gospodarzy.
Historia Rynarzewa po wojnie: Nowy początek i miejsce w gminie Szubin
W styczniu 1945 roku wkroczyły wojska radzieckie, a Niemcy opuścili Rynarzewo. Na ich miejsce przybyli osadnicy z dawnych Kresów. W kolejnych dekadach miejscowość rozwijała się jako wieś gminna – liczba mieszkańców rosła, powstawały nowe sołectwa. Ostatecznie, po reformie administracyjnej z końca XX wieku, Rynarzewo znalazło się w gminie Szubin w powiecie nakielskim.
