Tak wyglądała bydgoska bazylika przed II wojną światową. Projekt kościoła powstał w 1924 roku i był wzorowany na rzymskim Panteonie [GALERIA]

• W 1923 roku Bydgoszcz przekazała zakonowi misjonarzy działkę pod budowę kościoła, który miał być symbolem wdzięczności za powrót Pomorza do Polski.
• Monumentalna świątynia, mimo zniszczeń wojennych, została odbudowana, a w jej odnowę zaangażował się m.in. prof. Wiktor Zin.
• Dziś bydgoska Bazylika św. Wincentego a Paulo to nie tylko największy kościół w mieście, ale także ważny symbol historii i wiary – dowiedz się, co sprawia, że jest tak wyjątkowa!

Historia bydgoskiej Bazyliki św. Wincentego a Paulo. Pomnik wdzięczności i symbol miasta

W listopadzie 1923 roku władze Bydgoszczy przekazały Zgromadzeniu Księży Misjonarzy św. Wincentego a Paulo działkę o powierzchni ponad 5 tys. m² pod budowę nowego kościoła i szkoły z internatem dla 200 uczniów. Już w marcu 1924 roku rozpoczęto prace przygotowawcze według projektu Adama Ballenstedta z Poznania. Monumentalna świątynia miała stać się pomnikiem wdzięczności Opatrzności Bożej za powrót Pomorza do Polski i uczcić 300-lecie powstania Zgromadzenia Księży Misjonarzy.

Budowa świątyni i rozwój parafii

1 maja 1924 roku kardynał Edmund Dalbor powołał do życia parafię św. Wincentego a Paulo. Rok później, 15 października 1925 roku, rozpoczęli tam posługę pierwsi misjonarze. Do końca 1927 roku wzniesiono prezbiterium, a w 1928 roku ruszyły prace nad fundamentami korpusu nawowego. Na przełomie lat 1931–1932 powstały oba skrzydła domu misjonarskiego, w którym mieściła się także szkoła dla chłopców.

W 1933 roku ukończono mury rotundy, a dwa lata później – w 1935 – osadzono żelbetową kopułę. Do 1938 roku kościół był gotowy w stanie surowym. Monumentalna bryła w stylu neoklasycystycznym z elementami neobarokowymi szybko stała się jednym z najbardziej charakterystycznych punktów Bydgoszczy.

Zniszczenia wojenne i odbudowa

16 września 1939 roku kościół został zajęty przez wojska niemieckie, które zdewastowały jego wnętrze i przeznaczyły budynek misjonarski na koszary policji. 19 stycznia 1945 roku, tuż przed opuszczeniem miasta, Niemcy podpalili świątynię. Straty oszacowano na ponad 1,4 mln zł według cen przedwojennych.

15 marca 1945 roku do Bydgoszczy powrócili misjonarze z Krakowa i rozpoczęli odbudowę. Już 27 maja 1945 roku w zniszczonym kościele odprawiono pierwsze nabożeństwo. W kolejnych latach prowadzono prace renowacyjne – w 1949 roku poświęcono kaplicę Matki Boskiej Częstochowskiej, a w latach 50. otynkowano wnętrza świątyni.

Odbudowa pod kierunkiem prof. Wiktora Zina

Od 1967 roku prace przy odbudowie prowadził prof. Wiktor Zin, znany architekt i konserwator zabytków. Z jego inicjatywy odtworzono kopułę, na której umieszczono sześciometrowy stalowy krzyż. Wnętrze ozdobiono marmurowymi pilastrami z korynckimi kapitelami, mozaikami i witrażami.

Zin zaprojektował również wystrój prezbiterium, chór muzyczny oraz bogate zdobienia kopuły. Dzięki jego wizji bazylika zyskała wyjątkowy charakter, łącząc monumentalność z artystycznym kunsztem.

Modernizacja i prace konserwatorskie

W kolejnych dekadach prowadzono dalsze prace renowacyjne – ułożono marmurową posadzkę, odnowiono elewacje i przywrócono pierwotny detal sztukatorski. W 2020 roku przeprowadzono remont latarni wieńczącej kopułę. Odnowiono i pozłocono stalowy krzyż, obijając go miedzianą blachą.

Rok później rozpoczęto kosztowny remont kopuły, której blacha przeciekała z powodu reakcji chemicznej z miedzią. Wymiana pokrycia obejmuje 24 pola konstrukcyjne o łącznej powierzchni 2500 m². Koszt prac oszacowano na 4–4,5 mln zł, z czego część finansowana jest z dotacji ministerialnych.

Symbol wiary i historii miasta

7 października 1997 roku papież Jan Paweł II nadał świątyni tytuł bazyliki mniejszej. Dziś Bazylika św. Wincentego a Paulo to nie tylko największy kościół Bydgoszczy, ale także jeden z najważniejszych pomników historii i architektury regionu – świadectwo wiary, odbudowy i niezłomności bydgoszczan.