Zwiedzamy Stary Fordon z przewodnikiem Damianem Rączką. Chodźcie z nami na jesienną wyprawę

• Odkryj Stary Fordon, bydgoską "perełkę", która zachowała urok dawnego miasteczka z unikalnym rynkiem i tętniącą życiem fontanną.
• Poznaj bogatą historię Fordonu, dawnego samodzielnego miasta, podziwiając jego zabytki, w tym monumentalny mural na murach więzienia oraz trzy wyjątkowe obiekty sakralne.
• Zanurz się w przyrodzie Fordonu, spacerując wzdłuż Wisły, odkrywając obszary Natura 2000 i malownicze Kępy, lub wybierz się na wycieczkę rowerową po wałach przeciwpowodziowych.
• Sprawdź, dlaczego Stary Fordon nazywany jest "bydgoskim Kazimierzem" i jakie wydarzenia kulturalne i historyczne czekają na odkrycie w tej niezwykłej dzielnicy.

Co warto zobaczyć w Starym Fordonie?

Damian Amon Rączka, przewodnik, członek Fundacji Synagoga w Fordonie – Dom Kultury: – Stary Fordon to jedno z 29 bydgoskich osiedli, pięknie zrewitalizowane przez miasto Bydgoszcz. Jest perełką. W dużym mieście wojewódzkim znajdujemy tu… miasteczko z małym rynkiem i niewielkimi domkami. Panuje tu duch prowincjonalnego miasteczka – można go poczuć, spacerując uliczkami. Wydaje się, jakby to było zupełnie inne miejsce, nie Bydgoszcz. A przecież to wciąż Bydgoszcz. Mamy wiele wyjątkowych rzeczy, które powstały w czasie rewitalizacji, jak chociażby pięknie zagospodarowany rynek z największą w Bydgoszczy fontanną. Fontanna w sezonie – a ten jeszcze trwa – gra, świeci, można powiedzieć: tańczy i dźwięczy. To bardzo nowoczesna instalacja, która w czwartki, soboty i niedziele o godz. 21:30 daje wręcz koncerty. Robi to ogromne wrażenie.

Ale warto przyjechać o każdej porze?

- Od rana! Zachęcam. Co prawda poziom Wisły jest obecnie tragicznie niski, ale nabrzeże w Fordonie i tereny rekreacyjne – bulwar burmistrza Wawrzyniaka, który łączy most z Parkiem Milenijnym (dawną Glinianką, starą cegielnią Alberta Madzega) – zachęcają do spacerów czy wycieczek rowerowych. W drugą stronę można wybrać się na wał przeciwpowodziowy w kierunku Strzelec Dolnych. To obszar Natura 2000 – pełen ptaków i zwierząt. Można też przejść mostem na drugą stronę Wisły, na Wielką Kępę Ostromecką i Małą Kępę. Tak blisko miasta można znaleźć się w niesamowicie dzikich okolicznościach przyrody.

Fordon ma bardzo bogatą historię.

- Fordon przez 549 lat był samodzielnym miastem – ta informacja wciąż nie przebija się w Bydgoszczy. Znajduje się tu jedyny tak duży mural, namalowany na murach zakładu karnego, który powstał z inicjatywy mieszkańców. Opowiada historię Fordonu, pokazuje zabytki, upamiętnia zasłużone osoby. Dzięki niemu można zobaczyć, czym było to więzienie. W internecie dostępny jest film dokumentalny Nie poddać się, a zwyciężyć, opowiadający o więźniarkach przetrzymywanych tu w okresie stalinowskim – a przy okazji pozwalający lepiej poznać historię.

Fordon to urocze miasteczko, które na krótkim odcinku ulic Bydgoskiej i Sikorskiego zawarło swoją historię w trzech obiektach sakralnych: dawnym kościele ewangelickim (dziś kościele św. Jana Apostoła i Ewangelisty), kościele św. Mikołaja (złożonym z dwóch świątyń – jednej wzniesionej na drugiej) oraz synagodze, zbudowanej dla 770 osób, co czyniło ją wyjątkowo dużym obiektem. Te zabytki nadają Fordonowi charakter trójkulturowości i trójreligijności.

- Jadąc od strony miasta, warto zatrzymać się przy niewielkim centrum handlowym przy ul. Fordońskiej 410 i zejść nad Wisłę. Tam trafimy na Wyszogród (obok znajduje się dawna słodownia – łatwo trafić).

Co jeszcze warto tu zobaczyć?

- Można odpocząć przy tężni, odwiedzić cmentarz żydowski przy ul. Samotnej. Niektórzy – jak ja – lubią zwiedzanie zaczynać od cmentarzy. Przy ul. Cechowej znajduje się kompleks trzech nekropolii: katolickiej, ewangelickiej (zamienionej na park) oraz więziennej, na terenie której dziś mieści się plac zabaw. To właśnie tutaj znajduje się jedyne w Bydgoszczy lapidarium – miejsce pamięci po dawnym cmentarzu ewangelickim. Fordoniacy, w tym i ja, wydobyli z Wisły nagrobki i w 2017 roku powstało z nich lapidarium, które wyróżnia Stary Fordon na tle innych dawnych cmentarzy.

Mówią, że Stary Fordon to bydgoski Kazimierz.

- Fordon jest związany z historią diaspory żydowskiej – w Bydgoszczy obowiązywał zakaz osiedlania się Żydów. W Fordonie stanowili oni 70 proc. ludności miasta na początku XIX wieku. Jesienią, przy dobrej pogodzie, warto wieczorem przejść się uliczkami i wsłuchać się w historię tego miejsca. Dla osób wrażliwych, poszukujących ciekawych zakątków w tak dużym mieście jak Bydgoszcz, Fordon jest fascynującą enklawą – miasteczkiem, które z jednej strony pokazuje rozwój miasta poprzez wchłanianie sąsiadów, a z drugiej – zatrzymuje czas.

W Starym Fordonie dzieje się też wiele wydarzeń.

- Zapraszamy oczywiście na festiwal Jedno Miasto – Trzy Kultury, który odbędzie się 20–21 września 2025 roku. W grudniu organizowana jest Wigilia pod gołym niebem – z poczęstunkiem dla wszystkich mieszkańców. Dopiero co zakończył się Festiwal Wisły, impreza regionalna łącząca wszystkie duże miasta nad tą rzeką.

- Od lat 1 listopada odbywa się wycieczka Fordon – Bydgoski Kazimierz. 11 listopada na pewno odbędzie się wyprawa od Doliny Śmierci szlakiem Jeremiego Przybory na Czarną Górę, Górę Czarownic i Górę Szybowników (w Fordonie przez 30 lat działało lotnisko szybowcowe).Muszę to powiedzieć – z doświadczenia wiem, że bardzo wielu bydgoszczan nigdy nie odwiedziło Doliny Śmierci. To cały kompleks: Droga Krzyżowa, ściana pamięci „Golgota XX wieku”, pomnik (obecnie w remoncie). Jeśli nie we wrześniu, to kiedy odwiedzać takie miejsca? Jesteśmy to winni ludziom, którzy oddali życie za Polskę.